Terapia Schematu wywodzi się z nurtu poznawczo-behawioralnego, integrując jednocześnie teorie, metody i techniki, wypracowane przez szereg szkół terapeutycznych w tym teorię przywiązania Bowlby’ego jak i terapie doświadczeniowe (Gestalt).
Tradycyjna terapia poznawczo-behawioralna odnosi bardzo dobre efekty na wielu polach. Liczne badania wskazują, że jest metodą skutecznie działającą na zaburzenia takie jak depresja, zaburzenia lękowe, PTSD, zaburzenia odżywiania. Terapia schematów powstała natomiast z myślą o poradzeniu sobie z problemami psychologicznymi takimi jak nawracające trudności w bliskich związkach czy wymagające przepracowania bolesne wspomnienia i wzorce zachowań z dzieciństwa. Twórca teorii schematów Jeffrey Young stworzył tę nową formę pracy terapeutycznej dla pacjentów spełniających kryteria diagnostyczne jednego lub kilku zaburzeń osobowości, którzy słabo reagowali na leczenie za pomocą klasycznego podejścia poznawczo-behawioralnego.
Terapia schematu opiera się na założeniu, że jeżeli potrzeby okresu dziecięcego nie zostały odpowiednio zaspokojone, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo rozwinięcia się zaburzeń osobowości, które charakteryzują się nieadaptacyjnymi schematami i dysfunkcyjnymi sposobami radzenia sobie z trudnościami.
Współpraca terapeuty i pacjenta
Terapeuta w toku terapii zapoznaje pacjenta z modelem teoretycznym schematów, który z jednej strony jest prosty i zdroworozsądkowy, a z drugiej tłumaczy głębię doświadczanych trudności. Pacjent uczy się lepiej rozumieć siebie i trudności, których doświadcza – dzięki temu odzyskuje kontrolę nad sobą i swoim życiem. Stopniowo uczy się technik, które w nowy, konstruktywny sposób pozwalają mu rozwiązywać dotychczasowe konflikty i problemy. Terapeuta w trakcie pracy z pacjentem wykorzystuje techniki poznawcze (praca z myślami), behawioralne (zmiana zachowań), emocjonalne (techniki doświadczeniowe) oraz buduje korekcyjną (mającą za zadanie korygowanie destrukcyjnych schematów) relację terapeutyczną. To właśnie relacja terapeutyczna jest bardzo istotna w terapii schematów. Pojmowana jest tu ona jako relacja ograniczonego powtórnego rodzicielstwa, co oznacza, że terapeuta przyjmuje na siebie rolę rodzica, okazując pacjentowi ciepło i troskę, oczywiście nie przekraczając przy tym granic relacji terapeutycznej.
Skuteczność
Terapia Schematu należy do grona terapii opartych na dowodach, co oznacza, że jej skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach naukowych. Terapia schematu okazała się skuteczna w leczeniu borderline, zaburzeń osobowości typu C i innych zaburzeń osobowości, jak również chronicznej depresji. Ostatnie doniesienia sugerują, że jest też skuteczną formą leczenia dla pacjentów z zakładów karnych z zaburzeniami osobowości włączając tych, którzy spełniają kryteria psychopatii.
(na podstawie materiałów z Międzynarodowej Konferencji Terapii Poznawczo-Behawioralnej, Gdańsk 2018 r. oraz książki „Terapia schematów w praktyce. Praca z trybami schematów” Arnoud Arntz, Gitta Jacob, GWP, 2016 r.)