Psychoterapia poznawczo-behawioralna to całościowy system psychoterapii obejmujący wiedzę na temat mechanizmów funkcjonowania człowieka, psychopatologii, terapii i empirycznej weryfikacji skuteczności leczenia.

Terapia ta polega na nieprzypadkowym wykorzystywaniu przez terapeutę sprawdzonych technik, których terapeutyczny wpływ potwierdzony został w licznych badaniach. Techniki te wpływają na sposób myślenia i zachowania klienta tak, aby nie podtrzymywały dłużej jego problemu, czy objawów zaburzenia oraz pozwoliły zaangażować się w pełne życie, zgodne z wartościami klienta.

Skuteczność

Terapia poznawczo-behawioralna od lat 50 XX wieku przeszła szczegółowe badania i może poszczycić się wysoką (w większości problemów 70-80%) skutecznością leczenia problemów i chorób tj. depresja, zaburzenia afektywne dwubiegunowe (w połączeniu z farmakoterapią), napady paniki, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw), fobia społeczna, fobie specyficzne (np. lęk przed pająkami, wężami, szczurami, widokiem krwi, wysokości, zamkniętych przestrzeni, itp.), hipochondria, zespół stresu pourazowego PTSD, zaburzenia odżywiania: anoreksja, bulimia, otyłość, schizofrenia (w połączeniu z farmakoterapią), zaburzenia organiczne (otępienie), myśli i tendencje samobójcze. Algorytmy leczenia zaburzeń zalecają stosowanie terapii poznawczo-behawioralnej wobec każdej osoby, u której rozpoznano zaburzenia lękowe czy depresję (NICE – National Institute of Health and Clinical Excellence w Wielkiej Brytanii). Psychoterapia poznawczo – behawioralna jest obecnie najdokładniej przebadaną pod kątem skuteczności modalnością psychoterapeutyczną. Jest uznawana za złoty standard psychoterapii, co wyraża się chociażby jej obecnością w licznych zaleceniach terapeutycznych i standardach leczenia chorób oraz zaburzeń psychicznych.

Współpraca terapeuty i klienta

Terapia poznawczo-behawioralna oparta jest na ścisłej współpracy pomiędzy terapeutą a klientem. To klient jest ekspertem i znawcą samego siebie. Terapeuta posiada natomiast pewną wiedzę na temat mechanizmów kierujących zachowaniem. Współpraca w trakcie terapii oznacza, że wszystkie interwencje, techniki poznawcze i behawioralne są uzgadniane wspólnie z klientem podobnie jak i cel terapii. Powodzenie terapii zależy od zaangażowania klienta, polegającego m.in. na wykonywaniu pracy osobistej pomiędzy spotkaniami. Klient bierze dużą część odpowiedzialności za swoją terapię, ponieważ to on zna siebie najlepiej i to on wyznacza kierunek, za którym podąża razem z terapeutą.

Ograniczenie w czasie

Terapia poznawczo-behawioralna jest ograniczona w czasie, a jej przybliżony czas trwania umawiany jest wspólnie z klientem na początku terapii. Pierwsze postępy pojawiają się po kilku tygodniach wytężonej pracy nad problemem, kolejne przychodzą z czasem. Terapia to praca nad zmianą, a ta wymaga czasu czasem krótszego a innym razem dłuższego, niemniej jednak nie zachodzi w tydzień lub dwa. Terapia jest trochę jak nauka nowego języka – zmiana nie jest możliwa do wprowadzenia na stałe, bez motywacji do nieustannej pracy pomiędzy spotkaniami.

(na podstawie materiałów Strefa Terapeuty Poznawczo-Behawioralnego, Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczo-Behawioralnej im. Zdzisława Bizonia, Terapia poznawczo-behawioralna w Polsce i na świecie red. naukowa Magdalena Skotnicka – Chaberek, 2018 r. )